Ο ιστός της αράχνης, Joseph Roth

Μπορεί καμιά φορά η φαντασίωση της αξίας σου να σε πάει πολύ πιο πέρα από την συνείδησή της ; Απ' ότι φαίνεται σε αυτό το πρώτο μυθιστόρημα του Joseph Roth  - μόλις 190 σελίδων- ένας νεαρός καταφέρνει να πείσει τελικά για την σπουδαιότητά του έναν κόσμο που δονείται από εθνικιστικές εξάρσεις. Το σκηνικό της αναγνώρισής του χτίζεται σταδιακά , οι κινήσεις του είναι υπολογισμένες και το δίχτυ της πλεκτάνης στήνεται , χωρίς οι συνωμοσίες να κάνουν διακρίσεις .

''Ο Τέοντορ μεγάλωσε στο σπίτι του πατέρα του , του τελωνειακού ελεγκτή και πρώην λοχία Βίλχελμ Λόζε. Ο μικρός Τέοντορ ήταν ένα ξανθό , επιμελές και κόσμιο αγόρι. Τη σπουδαιότητα που απέκτησε αργότερα την προσδοκούσε με λαχτάρα , αλλά δεν τόλμησε ποτέ να πιστέψει σε αυτήν. Μπορεί να πει κανείς : Ξεπέρασε τις ελπίδες που ποτέ δεν είχε στηρίξει στον εαυτό του.''

Ο νεαρός Τέοντορ Λόζε , πρώην ανθυπολοχαγός και νυν φοιτητής της Νομικής διδάσκει το γιο του πλούσιου εβραίου Εφρούσι . Σύντομα, θα ενταχθεί στους κόλπους μιας ακραίας οργάνωσης και θα προσπαθήσει με συνωμοσίες, παραπλανήσεις και μπόλικη προπαγάνδα να ανέλθει ιεραρχικά και να γίνει σπουδαίος. Εθνικισμός , εξαθλίωση των απλών , Γερμανών εργατών, συγκρούσεις αλλά κυρίως ο κεντρικός χαρακτήρας του Λόζε που από την αφέλεια της νεανικής ματαιοδοξίας προχωρά σταθερά προς έναν παραλογισμό παντοδυναμίας, αφήνοντας πίσω προδοσία και αίμα. Σύμμαχος ο Τύπος , όπου η παραπληροφόρηση , η συγκάλυψη, το ψεύδος , φτάνουν σε εξοργιστικά επίπεδα.

''Ο Τέοντορ πυροβόλησε . Ο εργάτης κλονίστηκε. Σκορπίστηκαν. Συνέρρευσαν στην εξώπορτα και τράνταξαν μάταια την τριπλή αμπάρα. Σκαρφάλωσαν στον τοίχο. Όμως απέναντι άστραφταν κάννες όπλων. Οι εργάτες πήδηξαν πάλι στην αυλή. Απ' το σπίτι αντήχησαν πυροβολισμοί. Όσοι πέθαιναν ρόγχαζαν. Οι ζωντανοί σιωπούσαν. Σηκώθηκε μεγάλη ησυχία. Φυσούσε σιγή από την αυλή όπως μέσα από έναν πλατύ , ανοιχτό τάφο.''

Μετά από τη μέση του βιβλίου εμφανίζεται ως δεύτερος -αλλά όχι δευτερεύων - χαρακτήρας , ο Μπένγιαμιν Λεντς , Εβραίος μεν αλλά σύμμαχος και συνεργάτης, φαινομενικά χαμηλής αντίληψης αλλά ουσιαστικά οξυδερκής, αδιάφορος και δύσμορφος αλλά επίμονος και βαθιά κυνικός.

Η πλοκή εξυφαίνεται γρήγορα και το βιβλίο που γράφτηκε το 1923 αποδεικνύεται προφητικό και -ίσως - επίκαιρο.
Η γραφή του Roth είναι καθαρή και σαφής, άλλοτε άνετη και αβίαστη κι άλλοτε κοφτή και δραματική , με εμφανή μια λεπτή ειρωνία καθώς καταδύεται στον ψυχισμό του Λόζε.

 Τελικά , ποιος είναι αυτός που πραγματικά υφαίνει το δίχτυ; Ποιος είναι αυτός που θα απομυζήσει το θύμα του με την παγερή ψυχραιμία της αράχνης; Και ποιο είναι το θύμα, ένας άνθρωπος ή ένας λαός;



''Ο ιστός της αράχνης'' Joseph Roth, μεταφ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Κριτική , 2010,